Essay: 'Burgerparticipatie is hèt medicijn voor polarisatie'
Essay: 'Burgerparticipatie is hèt medicijn voor polarisatie'
Burgerparticipatie verbindt de samenleving en herstelt daarmee het vertrouwen in de ander en de politiek.
Ons commissielid Yvonne Buit schreef voor de masterclass christelijk-sociaal denken van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie een essay over burgerparticipatie. Zij heeft deze masterclass gewonnen.
De huidige samenleving is sterk gepolariseerd. Je bent voor of tegen Palestina. Je bent voor of tegen de boeren. Je bent voor of tegen opvang van asielzoekers. Polarisatie schaadt de kern van een samenleving. De kern van een samenleving is het verbond tussen mensen. In een verbond staat de relatie tussen mensen centraal. De mens is niet zelfvoorzienend, maar heeft de ander nodig. Daarom gaan mensen relaties met elkaar aan. Burgerparticipatie herstelt de verbinding en daarmee de relatie tussen mensen, wat polarisatie tegen gaat.
Burgerparticipatie is het actief betrekken van mensen bij het maken van beleid. Dit soort trajecten zorgen er onder andere voor dat verschillende groepen in de samenleving weer met elkaar een gesprek voeren over hun overtuigingen. Tegenwoordig is het makkelijk om alleen contact te hebben met soortgelijke mensen. Mensen die in dezelfde bubbel leven. Dit speelt bij alle lagen in de samenleving, maar vooral bij Nederlanders zonder migratieachtergrond met een hoog inkomen. De algoritmes van sociale media versterken dit, door ervoor te zorgen dat je alleen maar berichten leest die jouw mening bevestigen. Door burgerparticipatie ga je in gesprek met mensen met andere waarden en overtuigingen. Hierdoor zie je de mens achter het standpunt. Dit creëert meer verbondenheid tussen mensen.
Een goed burgerparticipatietraject dwingt de deelnemers om goed over een onderwerp na te denken. Dit helpt om polarisatie tegen te gaan. Polarisatie wordt namelijk onder andere veroorzaakt door extreme standpunten. Alleen is de kans op een extreem standpunt veel kleiner als de persoon veel over het onderwerp weet. Doordat deelnemers van een burgerparticipatie zich in meerdere kanten van het onderwerp moeten verdiepen, leidt dit tot minder extreme standpunten en daarmee tot minder polarisatie.
Echter helpt niet elke vorm van burgerparticipatie. Veel vormen van burgerparticipatie worden niet goed uitgevoerd. Voorbeelden hiervan zijn dat er aan het einde van een participatietraject door de politiek niks met de uitkomst gebeurd of dat het vooraf niet duidelijk is voor de deelnemers waarover ze keuzes kunnen maken. Vaak wordt een referendum gezien als burgerparticipatie. Alleen is een referendum juist polariserend, omdat het een ingewikkelde beleidsvraag reduceert tot een ja of nee vraag. Burgerparticipatie die als een medicijn werkt voor polarisatie gaat verder dan een kruisje zetten op papier. Het betrekt mensen actief bij beleidsvorming en brengt verschillende meningen bij elkaar om tot een overwogen besluit te komen. Een voorbeeld van goede burgerparticipatie is de ‘’Convention on the Constitution’’ in Ierland, waar acht grondwetsartikelen werden aangepast over gevoelige onderwerpen als het homohuwelijk, de rechten van de vrouw of het verbod op godslastering. Bij dit project werkten 33 politici en 66 gelote burgers een jaar samen om een advies op te stellen. Tijdens dat jaar gingen ze met elkaar in overleg, luisterden ze naar experts en kregen ze input van andere burgers. De uitkomsten van deze participatie werden bekrachtigd door een nationaal referendum die de grondwetswijziging mogelijk maakte. Tijdens dit proces werd het wederzijds vertrouwen in de deelnemers versterkt.
Een argument tegen burgerparticipatie is dat mensen geen tijd willen vrijmaken om deel te nemen aan participatie. Dit is echter niet een terecht argument, omdat mensen juist vanuit hun aard verbonden willen en moeten zijn met elkaar. Zo komt de mens zijn relaties en daarmee de samenleving tot bloei. Daarnaast moet de mens vanuit het christelijk-sociale gedachtegoed een houding hebben van dienstbaarheid. Bij een houding van dienstbaarheid komt ook de verantwoordelijkheid om een bijdrage te leveren aan de samenleving. Daarom moeten mensen zich met een dienstbare houding inzetten voor de samenleving.
Burgerparticipatie zorgt ervoor dat mensen meer begrip krijgen voor elkaar en politici. Tijdens burgerparticipatie overwegen de deelnemers alle aspecten en dilemma’s van een besluit. We leven in een complexe samenleving waar er niet één perfecte oplossing bestaat. Politici moeten constant afwegingen maken en kiezen uit dilemma’s. Door dit proces zelf door te lopen, krijgt iemand meer begrip voor de gemaakte keuzes. Dit vergroot het begrip voor de afwegingen die een ander maakt.
Kortom, burgerparticipatie is hèt middel om polarisatie in de samenleving tegen te gaan en het vertrouwen in elkaar te herstellen.
