Bijdrage Michel Klein begrotingsbehandeling
Bijdrage Michel Klein begrotingsbehandeling
Voorzitter, tijdens de commissie Mobiliteit en Bereikbaarheid hadden we het al even over de mooiste zin in de begroting: "iedere dag zijn in Noord-Holland mensen op weg naar hun bestemming". En hoewel dit natuurlijk niet filosofisch bedoeld is, vond ik het eigenlijk heel treffend. Is dit niet uiteindelijk waar we alles in het provinciebestuur voor doen? Dat we de randvoorwaarden creëren zodat zo veel mogelijk van onze inwoners hun bestemming kunnen vinden, tot hun recht kunnen komen, tot bloei kunnen komen?
De vraag die in de commissie onbeantwoord bleef is wat die bestemming dan is. Dat is gelukkig niet aan ons als provinciebestuur. Maar ik geloof wel dat ieder mens zelf de opdracht heeft om een antwoord te geven op de vraag wat je bestemming is: wat je doet met het leven dat je gegeven is. Het is een vraag van alle tijden. Zo'n 2700 jaar geleden werd zo'n vraag ook gesteld, door de inwoners van Israël: "Wat vraagt God van ons?". Een profeet, genaamd Micha, gaf het antwoord:
God heeft jullie al verteld wat hij van jullie verlangt. Hij vraagt alleen dit: Wees eerlijk, rechtvaardig en trouw. En denk niet alleen aan jezelf, maar leef dicht bij God.
Of je nu in die God gelooft of niet, ik denk dat het een voor velen aansprekend levensdoel is: eerlijk, rechtvaardig en trouw. En daarmee is het voor de ChristenUnie ook een mooi leitmotiv voor een beschouwing over een aantal aspecten van de provinciale begroting.
Dan wil ik beginnen met het programma bereikbaarheid. Immers, mensen moeten hun bestemming kunnen bereiken. Maar hoe? Voor een groot deel van onze inwoners is dat niet zo'n ingewikkelde vraag; zij pakken de fiets, tram, bus of auto, of hoeven niet eens de weg op omdat ze vanuit huis Zoomen. En wij zijn bijzonder blij dat Gedeputeerde Staten na onze oproep heeft besloten om verder te investeren in de mobiliteitstransitie en de fietsinfrastructuur. Maar dit is niet voldoende. Want er zijn ook gebieden in de provincie waar mensen minder keuze hebben. Omdat ze geen auto hebben en voorzieningen op grote afstand zijn gekomen. Omdat er geen, of maar af en toe een bus rijdt. En daarbij komen dan ook nog de aangekondigde prijsstijgingen. De Vervoersregio Amsterdam heeft recent zelfs besloten om het prijs voor het reizen buiten de stad verder te verhogen dan het reizen in de stad. Dat vinden wij niet eerlijk. Juist nu zo veel mensen gebukt gaan onder prijsstijgingen, moet de prijs van de bus niet ook nog omhoog gaan! Maar denk u, zet het college zich dan niet in voor het OV? Afgelopen week werd bekend dat de provincie 1,2 miljoen investeert in het busvervoer, en door bussen over te nemen de kosten voor de busmaatschappij verlaagt. En ja, het is heel goed dat er daardoor in 2023 niet minder bussen hoeven te rijden, al is het aantal passagiers nog lager. Maar gaat een prijsverhoging helpen om de mensen terug de bus in te krijgen? De vraag stellen is hem beantwoorden! Juist wanneer de kosten over de hele breedte stijgen moet de overheid durven te investeren om de koopkracht van mensen op peil te houden. De ChristenUnie wil dat Noord-Holland de prijzen voor het openbaar vervoer voor komend jaar bevriest. Wij dienen daarom een motie in: "geen prijsstijging OV in Noord-Holland".
Ten tweede het programma Klimaat en Milieu. Het klimaat staat volop in de aandacht deze weken, met de COP27 top in Cairo, de protesten op Schiphol, de acties in musea. En dat is terecht. De gevolgen van klimaatverandering zien we de laatste jaren steeds scherper: extremer weer, droogte in Afrika en overstromingen in Pakistan. En de gevolgen zullen waarschijnlijk alleen nog maar ernstiger worden. En weet u wat het nare is? De klimaatproblemen vergroten de tegenstelling tussen arm en rijk. Juist kwetsbare mensen worden als eerste slachtoffer van de veranderingen. Mensen aan de andere kant van de wereld, met weinig geld levend in lage delta's, of in kurkdroge gebieden. En in ons land: juist de mensen die geen zonnepanelen, elektrische auto's of warmtepompen kunnen aanschaffen, voelen de gevolgen van de hoge energieprijzen extra zwaar. Uit de door de provincie uitgevoerde CO2-impactanalyse blijkt dat het huidige beleid te kort schiet. Er moet meer, niet alleen na verkiezingen, ook nu al. Wij sluiten ons daarom aan bij de motie van D66 om te onderzoeken hoe de RES uitvoering versneld kan worden. Ook dienen wij samen met onder andere de Partij voor de Dieren motie in waarin we GS oproepen om ons doelen zo te stellen dat we voldoen aan de "maximaal anderhalve graad opwarming ambitie". Ook de CO2-uitstoot van de luchtvaart zal moeten krimpen; we dienen daarom samen met de PvdD een motie in waarin provinciale staten uitspreekt dat het aantal vluchten op Schiphol maximaal 300.000 mag zijn. Maar dit is natuurlijk ook nodig vanwege de stikstofuitstoot, de luchtvervuiling en de geluidsoverlast.
We zullen met elkaar onze schouders moeten zetten onder een ambitieuze aanpak van de klimaatveranderingen. Iedereen zal zijn bijdrage moeten leveren. Maar helaas... is dat nog niet helemaal de praktijk. Vorige week maakte Shell bekend dat het 9,4 miljard euro winst heeft gemaakt. Winst overigens niet vanwege uitzonderlijk ondernemerschap, maar vanwege mazzel door de hoge energieprijzen, en daarmee vooral betaald door gewone mensen. Nu zou zo'n hoge winst helemaal niet erg zijn, als Shell die winst investeert in de noodzakelijke energietransitie. Daar is namelijk nog veel geld voor nodig. Maar dat doet Shell niet: van de 31 miljard euro die Shell dit jaar verdiend heeft, keert het 26 miljard euro uit aan... haar aandeelhouders. Dat is niet rechtvaardig. Het bedrijf ligt op ramkoers met de samenleving. Een samenleving die z'n uiterste best doet om te verduurzamen en te zorgen dat inwoners deze winter niet in de kou komen zitten. Vz, een bedrijf op ramkoers met de samenleving, verliest zijn license-to-operate. Wat de ChristenUnie betreft, kunnen we dat best letterlijk maken. De provincie is concessieverlener voor de exploitatie van tankstations in Noord-Holland. Wij willen niet dat bedrijven wiens inzet haaks staat op provinciale doelen over de hoofden van onze inwoners geld kunnen verdienen. We dienen daarom een motie in: "tankstationconcessies herzien op basis van verantwoord ondernemen".
Dan over gezondheid. Wat de ChristenUnie betreft is het nu echt tijd om een lijn te trekken voor Tata Steel. Het mag het niet zo zijn dat de gezondheid van onze inwoners minder belangrijk is dan het functioneren van een bedrijf. Jarenlang blijken regels te worden overtreden en meer uitgestoten te worden dan vergund. We horen dat er bij Tata jarenlang niet is geïnvesteerd in echte vernieuwing, sommige installaties zijn "run-to-failure". Pas na heel lang klagen vinden burgers gehoor en komt de Omgevingsdienst in beweging. Dat is onrechtvaardig. De ChristenUnie staat voor een samenleving waarin we inzetten op het welzijn van de inwoners. Een samenleving waar niet economische groei centraal staat, maar waarin iedereen tot zijn recht kan komen. Wij willen daarom de druk bij Tata maximaal opvoeren: de handhaving moet versterkt worden, en de overlastgevende Kooksgasfabriek 2 moet gesloten worden. Wij dienen daarom samen met de PvdD een motie in: "Trek vergunning Kooksgasfabriek 2". Verder dienen we een motie in "versteviging van de omgevingsdiensten".
Ten derde het programma natuur, landbouw en stikstof. We zitten in een tussentijd; we wachten op de beloofde inventarisatie van GS over de bijdrage van de industrie aan de stikstofreductie, en de uitwerking van de landelijke en provinciale programma's voor het landelijk gebied. De ChristenUnie wil vasthouden aan de doelstelling om de uitstoot terug te brengen en de natuur te versterken. Tegelijk willen we vasthouden aan het uitgangspunt om dat samen met agrariërs te doen, en perspectief te bieden aan de agrarische sector. Ook hier geld het adagium eerlijk en trouw. Het is ook aan de provincie om te zorgen dat boeren die natuurinclusief ondernemen een gezond bedrijf kunnen hebben. De provincie zal zich in moeten zetten voor nieuwe verdienmodellen, voldoende ruimte voor extensivering, stimuleren van de korte keten, en het kunnen sluiten van de kringlopen. Wij zien uit naar de presentatie van de PPLG in het voorjaar, en we leggen de lat hoog.
Tenslotte, geacht college, ik begon met de constatering dat mensen zelf antwoord mogen geven op de vraag wat hun bestemming is. Voor ons, als gekozen vertegenwoordigers en hun bestuurders klopt dat niet helemaal: de kiezer bepaalt wie hier in de zaal mogen zitten. Uw en onze bestemming is daarmee voorlopig maart 2023, het einde van deze bestuursperiode. Tot die tijd mogen wij, mag u zich inzetten voor het welzijn van alle Noord-Hollandse inwoners, met als richtlijn de woorden “eerlijk, rechtvaardig en trouw”. Ik wens u daarbij de zegen van God toe.
